دفتر تدوین متون درسی حوزه علمیه، سال‌هاست که به غرض تدوین متونی جدید برای فصول درسی حوزه‌های علمیه تشکیل شده است. کتاب‌هایی که این دفتر تاکنون موفّق به تدوین آن شده است البتّه کمتر در مجامع حوزوی مورد اقبال قرار گرفته‌اند. باوجود تشکیل این دفتر، کتاب‌های اصلی رشته‌های درسی حوزه یعنی فقه و اصول، کماکان بدون تغییر مانده‌اند. حجهالاسلام جزایری، مدیر تدوین متون حوزه علمیه پیش‌ازاین، از برنامه این مرکز برای تدوین متون اصولی و فقهی سخن گفته بود. از او در رابطه با جایگاه روش مقارن در متون در حال تهیّه این مرکز پرسش کردیم.

فقه‌ اهل سنت براساس مذاهب خود آنهاست؛ اما دغدغه مقارن بعد از ائمه اربعه پیدا شد. اوضاعی آمد و رفت و دیگران آمدند و رفتند، علمای کوفه شروع به تطبیق فقه با فقه دیگران کردند. تا به زمان حصر اجتهاد رسید. در قرن پنجم هجری وقتی که حصر اجتهاد آمد، دیگر تفکر اجتهادی در اهل […]

الاجتهاد: هل هناک فی الحوزات العلمیه توجد ضروره تستدعی الإنفتاح الى الفقه المقارن ام لا؟ وما هی ذلک؟ الخباز: الحدیث عن الفقه المقارن الذی یراد به الفقه المستوعب لآراء المذاهب الاسلامیه لا خصوص مذاهب اهل السنه ویشمل ایضا المذهب الزیدیه والاسماعیلیه والاباضیه وغیرهم من مذاهب الاسلامیه. التساءل الاساسی أنه ما هی مناشیء الحاجه الی الانفتاح […]

سوال مهمی که در رابطه با روش مقارن در اصول فقه و فقه مطرح است، این است که آیا این روش، ادله جدید را برای فقه شیعی به ارمغان می‌آورد یا آن‌که به ترمیم و تکمیل ادله آن می‌پردازد. این پرسش را با حجت‌الاسلام‌والسلمین احمد مبلغی، رئیس سابق دانشگاه ادیان و مذاهب و از پیشگامان تقریب مذاهب در حوزه علمیه در میان گذاشتیم. جایگاه وی در میان علماء اهل سنت تا بدانجاست که شیخ الازهر از وی به عنوان شخصی حقیقی، برای کنفرانسی در مصر دعوت به عمل می‌آورد. روحیه تعامل‌گرای احمد مبلغی، بیانگر این نکته است که نگاه وی به تقریب، صرفاً تاکتیکی نیست، بلکه این باور را نه‌تنها در رابطه با دیگر مذاهب، بلکه در درون جامعه علمی شیعی نیز دنبال می‌کند. تواضع و خاکساری این محقق بزرگ حوزه علمیه تا آنجاست که مخاطب حتی گمان هم نمی‌کند که با عضو مجلس خبرگان رهبری و رئیس مرکز تحقیقات مجلس و صاحب بیش از صد مقاله و ده کتاب گفت‌وگو می‌کند؛ احمد مبلغی را باید قدر دانست.

اصول‌فقه‌مقارن مانند فقه‌مقارن دارای تألیفات فراوانی نیست و به‌سختی می‌توان در کتابخانه‌ها کتابی را در این زمینه یافت کرد. در بین متقدمین اهل‌سنت و شیعه به‌هیچ‌وجه رویکرد مقارنه‌ای وجود نداشته و تنها در میان علمای قرن اخیر آن‌ها، بعضاً این رویکرد دیده می‌شود. همچنین در میان متأخرین نیز برخی اگرچه کتابی تحت عنوان «اصول‌فقه‌مقارن» تألیف کرده‌اند، لکن تنها به مقارنه بین برخی مذاهب مثل مذاهب اهل‌سنت پرداخته‌اند، نه اینکه اقوال شیعه و سنی را نقل کنند؛ بنابراین عدم ذکر این کتب در کتابشناسی، ازاین‌روست که مراد ما از «مقارن»، مقارنه بین شیعه و سنی است، نه صرفاً مذاهب شیعه و نه صرفاً مذاهب اهل‌سنت.

حجه‌الاسلام سید منیرالدین الخباز القطیفی، اگرچه در محافل علمی، به جهت نگارش تنها تقریر اصولی آیۀالله سیستانی شهره است، امّا او علاوه بر آن تقریر ناتمام یک‌جلدی، سال‌هاست که به تدریس خارج فقه و اصول در حوزه علمیّه قم پرداخته و از اساتید تراز اوّل این حوزه به شمار می‌آید. سال‌ها حضور وی در حوزه علمیّه عراق، بهانه‌ای شد تا وضعیت اصول و فقه‌مقارن در این حوزه را با وی به گفتگو بنشینیم. او اما علاوه بر وضعیت حوزه عراق، نکات مهمی در مورد آثار علمی و تقریبی تأکید بر روش مقارن بیان کرد. تسلّط وی بر آراء اهل‌سنّت در طول گفتگو، تأثیرات آیۀالله سیستانی بر شاگرد مبرّز خود را بیش‌ازپیش عیان می‌ساخت.

در حوزه فقه مقارن، کتاب‌های زیادی توسّط اهل‌سنت نگاشته شده است. در زیر امّا تنها به نگاشته‌هایی پرداخته می‌شود که به مقارنه بین فقه شیعه و سنّی در تمام ابواب فقهی می‌پردازند. امّا کتاب‌هایی که تنها به برخی از ابواب فقهی پرداخته و یا مقارنه را بین فرق اهل‌سنت انجام داده‌اند، خارج از موضوع کتابشناسی […]