علم خلاف را می‌توان بر چهار سطح متوالی از آگاهی فقهی اطلاق کرد: آگاهی از آراء و نظریات فقیهان در مذاهب مختلف فقهی، بدون آشنایی با ادله و بدون قدرت دفاع و موازنه. آگاهی از آراء و ادله مذاهب مختلف، بدون تسلط بر موازنه بین آن‌ها. آگاهی از آراء و ادله مذاهب مختلف و توانایی […]

در حوزه فقه‌مقارن، کتاب‌های زیادی توسّط شیعه نگاشته شده است. در زیر امّا تنها به نگاشته‌هایی پرداخته می‌شود که به مقارنه بین فقه شیعه و سنّی در تمام ابواب فقهی می‌پردازند؛ بنابراین کتاب‌هایی که تنها به برخی از ابواب فقهی پرداخته‌اند، خارج از موضوع کتابشناسی می‌باشند. الطوسی، محمد بن الحسن، کتاب الخلاف، چاپ اول، قم، […]

حجهالاسلام سید محمود مدنی بجستانی، اگرچه اصالتاً مشهدی است، امّا سابقه دو دوره نمایندگی ولی‌فقیه در حوزه کشورهای خلیج‌فارس، وی را به یکی از کارشناسان خبره این عرصه بدل کرده است. استاد پیشین سطوح عالی حوزه علمیه قم، اطلاعات جالبی از وضعیت علمی و اجتماعی کشورهای خلیج‌فارس داشت که گفت‌وگو را بیش از آنکه تصوّر می‌کردیم جذّاب نمود.

عالمان بزرگ و واقع‌گرا و روشن‌ضمیر از دیرباز توجه داشته‌اند که بحث‌ها و مناظره‌ها مقایسه‌ای در هر زمینه‌ای که باشد (فقهی، کلامی، اصولی، تفسیری و حدیثی) و جز این‌ها دارای سهم بسزایی در تقریب بین مذاهب اسلامی و نیز در رسیدن به هدف شریعت دارد. ازاین‌روی آنان در زمان‌های پیشین در جوهای سالم و آرام […]

حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید منذر حکیم مدیر مرکز جهانی اهل‌بیت علیهم‌السلام و از پژوهشگرانی است که در دو حوزه قم و نجف به تحصیل پرداخته است. سال‌ها شاگردی در محضر آیت‌الله سیستانی و سیّد باقر صدر، او را در زمره فقهای معتقد به روش مقارن قرار داده است. او در این یادداشت به واکاوی چرائی بی‌اعتنائی به فقه مقارن به‌عنوان گفتمان غالب، در میان فقهای متأخّر می‌پردازد.

نویسندگان تاریخ علم اصول اهل‌سنت، مدعی‌اند که کتاب‌های اصولی، به دو روش نگارش یافته و هر یک، سبک خاص خود را دارد که دیگری آن را ندارد. گروهی، به شیوه متکلمان وارد شده‌اند و شیوه آن‌ها کلامی است و دسته‌ای، به شیوه فقها وارد شده و نگارش آن‌ها، رنگ و بوی فقهی دارد. [۱] سبک […]

حجه‌الاسلام رحمانی، مدیر مرکز آخوند خراسانی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیّه خراسان رضوی است. مرکزی که سال‌ها پیش اولین رشته اصول و فقه مقارن را در کشور راه‌اندازی کرده است، رشته‌ای که اکنون، سومین دوره خود را پشت سر می‌گذارد. با ایشان، از توفیقات و چالش‌های این رشته گفتیم.

مذاهب اسلامی در حالی دومین دهه از قرن بیست و یکم را با سرعت پشت سر می‌گذارند که وضعیت پیروان آنان از لحاظ همزیستی بحران های کم نظیری را شاهد است. در حالی که بالغ بر دو قرن اندیشه، اتحاد مسلمانان از عمده‌ترین جریان‌ها و نظریات در محافل اسلامی بوده است. در همین حال با […]

دفتر تدوین متون درسی حوزه علمیه، سال‌هاست که به غرض تدوین متونی جدید برای فصول درسی حوزه‌های علمیه تشکیل شده است. کتاب‌هایی که این دفتر تاکنون موفّق به تدوین آن شده است البتّه کمتر در مجامع حوزوی مورد اقبال قرار گرفته‌اند. باوجود تشکیل این دفتر، کتاب‌های اصلی رشته‌های درسی حوزه یعنی فقه و اصول، کماکان بدون تغییر مانده‌اند. حجهالاسلام جزایری، مدیر تدوین متون حوزه علمیه پیش‌ازاین، از برنامه این مرکز برای تدوین متون اصولی و فقهی سخن گفته بود. از او در رابطه با جایگاه روش مقارن در متون در حال تهیّه این مرکز پرسش کردیم.

فقه‌ اهل سنت براساس مذاهب خود آنهاست؛ اما دغدغه مقارن بعد از ائمه اربعه پیدا شد. اوضاعی آمد و رفت و دیگران آمدند و رفتند، علمای کوفه شروع به تطبیق فقه با فقه دیگران کردند. تا به زمان حصر اجتهاد رسید. در قرن پنجم هجری وقتی که حصر اجتهاد آمد، دیگر تفکر اجتهادی در اهل […]