دغدغه بسیاری از خانواده‌ها نسبت به حضور فرزندانشان در فضای مجازی، ناشی از وجود تصاویر و فیلم‌های مستهجن در این فضا است. بازی‌های رایانه‌ای نیز از این قضیه مستثنا نبوده و برخی بازی‌های تولیدشده در خارج از کشور، مشتمل بر تصاویر مستهجن از بانوان است. حجت‌الاسلام علی شفیعی، مدیر گروه فقه کاربردی دفتر تبلیغات خراسان رضوی، در گفتگوی اختصاصی با اجتهاد، به بررسی فقهی مسئله نگاه کردن به تصاویر مستهجن بازی‌های رایانه‌ای می‌پردازد. عضو هیئت‌امنای مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد، معتقد است اگر به این مسئله با دید سنتی نگاه شود، پاسخ قطعاً، حرمت و عدم جواز است؛ اما نگرش جدید به مسئله، می‌تواند حکم فقهی آن را نیز تغییر دهد.

آیت‌الله گرامی قمی، اگرچه سالیان سال است که در حوزه علمیه قم، به تدریس سطوح عالی می‌پردازد، اما در زمره فقهایی است که همواره سعی داشته در عین التزام به فقه جواهری، خود را از مسائل روز جامعه دور نگه ندارد. با این شاگرد امام خمینی، در رابطه با حکم فقهی خرید و فروش اکانت گفت‌وگو کردیم. به باور وی، اکانت مالیت داشته و خرید و فروش آن، به‌هیچ‌وجه شبهه قمار ندارد.

دفتر مطالعات فضای مجازی انقلاب اسلامی، چند سالی است به پژوهش در رابطه با موضوع‌شناسی و آسیب‌شناسی فضای مجازی و بازی‌های رایانه‌ای پرداخته است. حجت‌الاسلام کهوند، مدیر پژوهش این مرکز، در گفت‌وگوی اختصاصی با شبکه اجتهاد، از فعالیت‌ها، اهداف و مشکلات پیش روی این دفتر گفت. وی خاطرنشان کرد: بعد از موضوع‌شناسی و بیان آسیب‌ها و راهکارها، اگر مسئولان وارد عمل نشوند، خود ما وارد عمل شده و مطالبه‌گری می‌کنیم.

تولید بازی‌های آموزش احکام در ایران، تقریباً در حد صفر است. حجت‌الاسلام حبیب داستانی بِنیسی، تجاری‌ نشدن بازی‌های رایانه‌ای را مهم‌ترین دلیل این امر می‌انگارد. این فعال عرصه بازی‌های رایانه‌ای، سیستم توزیع بازی‌های رایانه‌ای در ایران را در حد «فلج» می‌داند. داستانی بنیسی، در گفت‌وگوی اختصاصی با اجتهاد، وضعیت تولید بازی‌های آموزش احکام را بررسی می‌کند.

بازی به معنی هرگونه فعالیتی است که صرفاً به‌قصد سرگرمی و لذت‌جویی باشد و مشمول کسب ‌و کار نشود.

«لعب» از مفاهیم کمتر کارشده فقه اسلامی است. از طرفی برای بررسی حکم بازی‌های رایانه‌ای، نیاز به واکاوی این مفهوم فقهی است؛ چراکه یکی از عناوین قابل انطباق بر بازی‌های رایانه‌ای، همین عنوان است. حجت‌الاسلام سید محمد ابن‌الرضا، استاد خارج فقه حوزه علمیه قم، در گفتگوی اختصاصی با اجتهاد، اگرچه قائل به حرمت لعب نشد اما آن را منافی با کمال انسانی دانست. به باور وی، اتلاف وقت و اضاعه عمر نیز عناوینی است که برای برخی از مردم از جمله طلاب حرام است. او بر همین اساس، بازی‌های رایانه‌ای را برای گروه‌هایی همچون طلاب علوم دینی حرام می‌داند.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین جعفری، از مبارزان قبل از انقلاب و فعالان فرهنگی در حوزه و دانشگاه است که تجربه فعالیت فرهنگی در خارج از کشور را هم در کارنامه خود دارد. نگاه مبنایی به پدیده بازی‌های رایانه‌‌ای از منظر فقه و فقها، از دغدغه‌های این کارشناس مذهبی و فرهنگی است. آنچه پیش رو قرار دارد، گزیده‌هایی از طرح مسئله‌ها و دغدغه‌هایی است که در گفت‌وشنود مجله فرهنگ پویا (شماره ۲۹) با حجت‌الاسلام‌والمسلمین جعفری درباره بازی‌ها مطرح شده و می‌تواند دریچه‌ای برای ورود به این پدیده از زاویه فقه و فتوا و ایجاد انگیزه و دغدغه‌‌ای برای طلاب و دانش‌پژوهان این رشته باشد.

برخی از بازی‌های رایانه‌ای مشتمل بر تصاویر مستهجن و خلاف عرف هستند. در رابطه با حکم نگاه به این تصاویر، استفتائاتی از مراجع تقلید صورت گرفته است. برخی از این استفتائات، در خصوص تصاویر مستهجن موجود در بازی‌های رایانه‌ای است و برخی دیگر، به صورت کلی، از حکم نگاه به تصاویر غیراخلاقی پرسیده شده است. در زیر، این استفتائات را در دو بخش مرور می‌کنیم.

استفاده از بازی‌های رایانه‌ای، در پاره‌ای اوقات، همراه با نگاه به تصاویر مستهجن است؛ بنابراین لازم است حکم استفاده از بازی‌های رایانه‌ای از این منظر نیز بررسی شود. این موضوع را با حجت‌الاسلام محمد باقری شاهرودی، استاد قدیمی سطوح عالی حوزه علمیه قم در میان گذاشتیم. او تلاش داشت تا این موضوع مستحدث را با مبانی سنتی فقه جواهری پاسخ گوید.

از نظر بسیاری از متدینان، تفریح به معنای لعب و لهو و لغو است. همین تلقی شاید موجب نامبارک انگاشته شدن مقوله تفریح در جوامع مذهبی شده است. به همین بهانه، از حجت‌الاسلام سید موسی صدر، قرآن‌پژوه و استاد حوزه علمیه مشهد، در رابطه با تفاوت‌های تفریح مشروع با عناوین لهو، لعب و لغو از منظر قرآن پرسیدیم. او که از نویسندگان تفسیر راهنما بوده، تمام تفریحاتی را که موجب تعالی معنوی یا فیزیکی شوند، از عناوین فوق خارج می‌داند. به نظر وی، حتی پاسور هم اگر دارای فایده فکری است، از مصادیق لهو خارج می‌شود.