حجت‌الاسلام محمد کهوند، سال‌هاست که دغدغه فضای مجازی و بازی‌های رایانه‌ای را دارد. او چند سال پیش، سند ملی فضای مجازی را نقد کرده بود. از او راجع به سند ملی بازی‌های رایانه‌ای پرسیدیم. او به دلیل عدم انتشار این سند، از آن مطلع نبود اما پس‌ازآنکه آن را در اختیار وی گذاشتیم، آن را مطالعه کرد و نکاتی را در نقد این سند بیان نمود. مدیر مؤسسه مطالعات فضای مجازی، در این یادداشت شفاهی، به بررسی سند ملی بازی‌های رایانه‌ای می‌پردازد.

حجت‌الاسلام محمد کهوند، از فعالان فضای مجازی و مدیر مؤسسه مطالعات فضای مجازی، در این یادداشت شفاهی، به‌ نقد عملکرد حوزه‌های علمیه در عرصه فضای مجازی می‌پردازد.

حجت‌الاسلام محمد کهوند، سال‌هاست که دغدغه فضای مجازی و بازی‌های رایانه‌ای را دارد. او چند سال پیش، سند ملی فضای مجازی را نقد کرده بود. او که در زمره دلواپسان فضای مجازی به شمار می‌آید، چند سالی است که مؤسسه مطالعات فضای مجازی را تأسیس کرده و در آن به فعالیت در حوزه مورد علاقه خود می‌پردازد. آشنایی وی با بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، او را به یکی از بهترین ناقدان این مرکز تبدیل کرده است. وی در این یادداشت شفاهی، نقدهایی جدی‌ به عملکرد بنیاد وارد می‌داند. نقدهای صریح وی که گاهی گزنده هم می‌شود، این یادداشت را خواندنی کرده است.

فقه حکومتی از مباحث نوپیدای جامعه فقهی شیعی است. در میان دانشیان فقه، تنها عده کمی به‌صورت جدی، در این موضوع به تدریس و پژوهش می‌پردازند. یکی از این افراد، حجت‌الاسلام سید صمصام‌الدین قوامی شاگرد مرجع فقید آیت‌الله فاضل لنکرانی است. با مدیر بنیاد فقهی مدیریت اسلامی و امام‌جمعه پردیسان قم، در رابطه با وظیفه حکومت اسلامی در خصوص بازی‌های رایانه‌ای به گفت‌وگو نشستیم. این استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم معتقد است حاکم اسلامی باید به‌صورت جدی با محتواهای مجرمانه برخورد کند اما پیش از آن باید برای سیاست‌گذاری در عرصه بازی‌های رایانه‌ای، برنامه داشته باشد. او بازی‌های رایانه‌ای را از نان شب واجب‌تر می‌داند!

ورود بازی "کلش آو کلنز" به عرصه بازی‌های رایانه‌ای، از ابتدا با جنجال همراه بود؛ چه از جهت رشد سریع این بازی و محبوبیت فزاینده آن در میان کاربران و چه از جهت نظرات فقهی مختلفی که در رابطه با اصل بازی و مسئله‌ای به نام «خرید و فروش اکانت» داده می‌شد. در زیر، به نظرات مراجع تقلید در رابطه با اصل استفاده از این بازی و هم‌چنین حکم خریدوفروش اکانت اشاره می‌شود.

حکم قمار در فتاوای فقها و نگاشته‌های فقهی مشخص است اما موضوعی که در سالیان اخیر رایج شده است، انجام بازی‌های رایانه‌ای به‌صورت قمار است. این نکته از آنجا جالب‌تر می‌شود که در بسیاری اوقات، بازی‌ها آنلاین بوده و طرف مقابل، کافر است. گاهی نیز طرف مقابل، خودِ رایانه است و قمار با شخصی حقیقی انجام نمی‌شود. با استاد سید حمید علوی آزیز، استاد سطوح عالی حوزه علمیه مشهد، در رابطه با حکم شیوه‌های جدید قمار، به گفت‌وگو پرداختیم. به باور معاون پیشین آموزش حوزه علمیه خراسان، در حرمت قمار، بین اینکه طرف مقابل، مسلمان باشد یا کافر یا رایانه، تفاوتی نیست.

سودآوری نسل جدید بازی‌های رایانه‌ای برای سازندگان آن‌ها، در بسیاری از موارد از طریق پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای بازی‌ها است. وقتی دانلود خود بازی، رایگان است و سودی را برای سازنده به دنبال ندارد، یکی از مرسوم‌ترین راه‌های درآمدزایی از بازی‌ها، طراحی پرداخت درون‌برنامه‌ای در بازی‌هاست. از آن‌سو، در فتاوای برخی فقها، این پرداخت‌ها نادرست انگاشته شده است. در این رابطه، با حجت‌الاسلام علی رحمانی، استاد حوزه و مدیر مرکز آخوند خراسانی دفتر تبلیغات حوزه علمیه مشهد، گفت‌وگو کردیم. او تلاش داشت تا ماهیت دقیق عناوین فقهی منطبق بر پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای را روشن سازد تا حکم مسئله با دقت بیشتری بیان شود.

حجت‌الاسلام حبیب داستانی بنیسی، پیش از ورود به حوزه علمیه، تلاش فراوانی برای یادگیری دانش‌های رایانه‌ای از قبیل برنامه‌نویسی انجام داد. او پس از ورود به حوزه، هم‌زمان با تحصیل، با همراهی دوستانش، شرکت رسانه‌گستر بنیسی را بنیان نهاد که ده سال بعد به ثبت رسمی رسید. در طول این سال‌ها، این شرکت با تولید ده‌ها بازی رایانه‌ای و کسب جوایز مختلف از جشنواره‌های حوزوی و رایانه‌ای، به موفقیت‌های فراوانی دست‌ یافته است. این دانش‌پژوه ۳۴ ساله دوره خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، معتقد است شرکت او رسمی‌ترین مجموعه تولید بازی‌های دیجیتالی ارزشی در کشور و حتی در جهان است. با او در رابطه با فعالیت‌های مؤسسه رسانه‌گستر بنیسی و برنامه‌هایش برای آینده به گفت‌وشنود پرداختیم.

یکی از دغدغه‌های حوزویان و فقه‌پژوهان، انطباق مبانی فقهی بر سیاست‌های ابلاغی از جانب بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای است. البته از آن‌سو، مسئولان بنیاد نیز این گله را از نهادهای حوزوی و پژوهشگران فقه دارند که چرا کمتر به مباحث فضای مجازی و به‌خصوص بازی‌های رایانه‌ای می‌پردازند. در این رابطه، با مهندس هادی اسکندری، مدیر فرهنگی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای هم‌سخن شدیم. به نظر وی، بنیاد تلاش‌های زیادی برای استفاده از نظرات فقهی حوزه و مراجع تقلید صورت داده، ولی تاکنون پاسخ مناسبی از ناحیه ایشان دریافت نکرده است. او از سویی، هم از همکاری با نهادهای فقهی حوزوی برای سامان دادن فقهی به وضعیت بازی‌های رایانه‌ای ناامید شده است و از سویی دیگر، سیاست مدیریت فرهنگی بنیاد را، در سرمایه‌گذاری بر روی فرهنگ‌سازی عمومی در جامعه نسبت به بازی‌های رایانه‌ای می‌داند تا خود مردم نسبت به بازی‌های آسیب‌زا شناخت پیدا کرده و در مواجهه با این‌گونه بازی‌ها، واکنش مناسبی را از خود بروز دهند.

آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست، فقه‌پژوه و استاد قدیمی خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، در درس خارج مکاسب محرمه خود در سال تحصیلی ۹۴-۹۵، به مناسبت بحث قمار، مسئله قمار با رایانه را نیز بررسی نمودند. در زیر خلاصه‌ای از مطالب مطرح‌شده توسط ایشان می‌آید.