چرا فقه بازی‌های مجازی؟
اختصاصی شبکه اجتهاد:با اینکه چند دهه از حضور بازی‌های رایانه‌ای در زندگی اجتماعی انسان‌ها می‌گذرد، لکن با این وصف، باز هم از منظر فقهی در زمره مسائل مستحدث به شمار می‌رود. این مستحدث بودن، هم از روی توسعه روزافزون این بازی‌ها و درگیر کردن هرچه بیشتر افراد جامعه ـ اعم از خردسال و بزرگسال ـ به خود است و هم به خاطر عدم بررسی فقهی جدی زوایای مختلف این بازی‌ها از سوی فقه‌پژوهان است.
چرا فقه و بازی‌های مجازی؟
با اینکه چند دهه از حضور بازی‌های رایانه‌ای در زندگی اجتماعی انسان‌ها می‌گذرد، لکن با این وصف، باز هم از منظر فقهی در زمره مسائل مستحدث به شمار می‌رود. این مستحدث بودن، هم از روی توسعه روزافزون این بازی‌ها و درگیر کردن هرچه بیشتر افراد جامعه ـ اعم از خردسال و بزرگسال ـ به خود است و هم به خاطر عدم بررسی فقهی جدی زوایای مختلف این بازی‌ها از سوی فقه‌پژوهان است.
شاید بتوان گفت تمام سرمایه فقهی موجود در رابطه با بازی‌های مجازی (اعم از رایانه‌ای و موبایلی)، از چند استفتاء و دو سه پایان‌نامه و یکی دو مقاله فراتر نمی‌رود. با این بضاعت اندک، خیلی روشن است که نباید حکم فقهی مسائل مختلفی که در رابطه با این بازی‌ها پدید می‌آید روشن باشد و از آن مهم‌تر، تکلیف خانواده‌ها و نهادهای اجرایی و سیاست‌گذار در تشخیص بازی‌های آسیب‌زا و نحوه مقابله با آن‌ها نیز نامعلوم. وقتی کار فقهی جدی در این عرصه صورت نمی‌گیرد، طبیعتاً فقه هیچ سهمی از سندهای تولید شده و سیاست‌گذاری‌ها و فرهنگ‌سازی‌های مرتبط با این موضوع نخواهد داشت. اصلاً قضیه سالبه به انتفاء موضوع است؛ چیزی نداریم که انتظار انطباق همه چیز را با آن داشته باشیم!
اوضاع موضوع‌شناسی بازی‌ها نیز دست کمی از فعالیت‌های فقهی مرتبط با این حوزه ندارد. هستند کسانی که هنوز بازی را مختص به کودکان می‌دانند و با بازی‌های مجازی از بیخ مخالف‌اند؛ از بس که نمی‌دانند. نمی‌دانند که با این بازی‌ها، علاوه بر فسق و فجور و چشم‌چرانی و لهو و لعب و لغو، می‌توان ناتوانان جسمی و ذهنی را نیز توان‌بخشی کرد. نمی‌دانند بسیاری از آموزش‌های لازم به کودکان امروز از طریق طراحی بازی‌های آموزشی صورت می‌گیرد. کودکان که هیچ، نقشه‌کشی و خلبانی را هم با بازی مجازی یاد می‌دهند.
«کینکت» (Kinect) طراحی کرده‌اند تا در هنگام بازی، علاوه بر ورزش ذهنی، فعالیت جسمی نیز ضمیمه شود و کاربران بازی‌ها تنبل و خمود نشوند. برای درمان آلزایمر و پیشگیری از آن، استفاده از برخی سبک‌های این بازی‌ها را توصیه می‌کنند. درک نمی‌کنند هالیوود را که برای طراحی بازی مجازی متناسب با هر فیلمش، کمتر از آن فیلم هزینه نمی‌کند. نه به ۲۳ میلیون کاربر بازی‌های مجازی ایران معترف‌اند و نه به گردش مالی چند میلیارد دلاری صنعت بازی‌های مجازی. هنوز هم به کل بدش می‌دانند و صرف وقت در آن را بیهوده! داستان ویدئو و ماهواره و اینترنت در حال تکرار است. هر ناشناخته‌ای را بد می‌دانیم چون درکش نمی‌کنیم و نمی‌شناسیمش. نه راه استفاده از آن را بلدیم و نه برای آن، جایگزینی داریم. با تحریم کلی و حکم به مذمومیت بازی، حجمی از احساس گناه را به کاربران متدین بازی‌های مجازی تزریق می‌کنیم، چون نمی‌دانیم و بازی‌ها را نمی‌شناسیم. این‌ها به کنار، حتی پیامبر را هم نمی‌شناسیم که احترامش برای بازی کودکان بیش از معطلی مسلمانان بزرگسال در سجده نماز جماعت بود، که اگر می‌شناختیم برای آشنایی با تفریح امروز فرزندان مسلمانمان، کمی بیشتر وقت می‌گذاشتیم.
با این همه اما، باید آغاز کرد مسیر شناختن را. این مجله تلاشی است برای آشنایی مختصر با زوایای مختلف مبانی بازی‌های رایانه‌ای و عناوین فقهی که احتمال انطباق آن‌ها بر بازی‌های رایانه‌ای وجود دارد. در ابتدا گزارشی از بضاعت فقهی اندکمان در فقه بازی‌های مجازی را به نمایش گذاشته‌ایم و کتب و مقالات اندکی که در این موضوع نگاشته شده‌اند را واگویه کردیم. پس از آن، به سراغ موضوع‌شناسی مختصری از بازی‌های مجازی به صورت کلی رفته و کارکردهای اقتصادی، فرهنگی و تربیتی این بازی‌ها و اینفوگرافی سبک‌ها و کنسول‌های مختلف این بازی‌ها را به بحث و نمایش گذاشته‌ایم. بررسی سیره معصومین در مواجهه با بازی‌های بزرگ‌سالان و کودکان و میزان عنایت ایشان به آموزش مفاهیم دینی و تربیتی به کودکان از طریق بازی، موضوع دیگری است که از دیدگان شما می‌گذرد.
پس از آن، به سراغ عناوین فقهی مرتبط با این بازی‌ها می‌رویم. عناوینی همچون لهو، لعب، لغو، لاضرر و کتب ضاله؛ عناوینی که اکثر آن‌ها به‌سان موضوع اصلی مجله، در زمره مباحث کمتر کار شده فقه اسلامی قرار دارند و امکان انطباق آن‌ها بر بازی‌های مجازی و نتیجه گرفتن مذمومیت یا حرمت این بازی‌ها به جهت این انطباق وجود دارد. پس از آن، ملاک‌های مشروعیت تفریح و مصداقیت بازی‌های مجازی برای تفریح مشروع را به بحث گذاشتیم.
این مجله مختصر، البته صرفاً به جهت آشنایی فقه‌پژوهان با عرصه‌ها و زوایای مختلف فقهی بازی‌های مجازی منتشر می‌شود، وگرنه واضح است که بررسی دقیق و عمیق هر یک از عناوین مطرح شده در این مجله، کتاب و مقاله مستقلی را می‌طلبد.
در این شماره اما اصرار داشته‌ایم که تنها به مبانی و مقدمات بازی‌های مجازی پرداخته و از ورود به مصادیق این بازی‌ها، حتی اگر بسیار مشهور باشند نیز بپرهیزیم. در شماره بعد اما بنا به ورود به سبک‌ها و مصادیق مشهور بازی‌های مجازی داریم.
برچسب : فقه و بازی فقه و بازی های مجازی مصطفی درّی