برای ۲۳ میلیون «گیمر» ایرانی کار می‌کنیم

اختصاصی شبکه اجتهاد:دفتر مطالعات فضای مجازی انقلاب اسلامی، چند سالی است به پژوهش در رابطه با موضوع‌شناسی و آسیب‌شناسی فضای مجازی و بازی‌های رایانه‌ای پرداخته است. حجت‌الاسلام کهوند، مدیر پژوهش این مرکز، در گفت‌وگوی اختصاصی با شبکه اجتهاد، از فعالیت‌ها، اهداف و مشکلات پیش روی این دفتر گفت. وی خاطرنشان کرد: بعد از موضوع‌شناسی و بیان آسیب‌ها و راهکارها، اگر مسئولان وارد عمل نشوند، خود ما وارد عمل شده و مطالبه‌گری می‌کنیم.


دفتر مطالعات فضای مجازی انقلاب اسلامی، چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهد؟

دفتر مطالعات فضای مجازی انقلاب اسلامی در کمتر از ۴ یا ۵ سال پیش کار خود را شروع کرده و یک نهاد کاملاً مستقل و غیروابسته است که به‌طور خصوصی اداره می‌شود. کار اصلی دفتر در رابطه با فضای مجازی است و روی محورهایی که خواهم گفت، کار می‌کند.

اول، نحوه مواجهه با فضای مجازی از منظر دین که شامل آیات و روایات و فقه و سیره فقها و بیانات بزرگان مثل امام و رهبری است. مواجهه از حیث پذیرش و توسعه و تولید و توزیع است که در این چهار مقوله نظر دین درباره فضای مجازی بررسی می‌شود.

دوم، فلسفه فناوری است که با نگاه فلسفی، نحوه مواجهه با فناوری نوین ارتباطی بررسی می‌شود.

سوم، وضعیت‌شناسی فضای مجازی است. در بحث وضعیت‌شناسی، فضای موجود را از نظر آماری و آسیب‌شناسی رصد می‌کنیم. آسیب‌های فضای مجازی به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ آسیب‌های فردی و آسیب‌های اجتماعی. در حوزه فردی؛ آسیب‌های اخلاقی، اعتقادی و رفتاری یک فرد بررسی می‌شود. البته آسیب‌های جسمی را هم می‌توان در این زیرگروه قرار داد، ولی چون دیگران روی این قسمت کار کرده‌اند، ما کمتر به آن می‌پردازیم.

آسیب‌های اجتماعی شامل آسیب‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، امنیتی و علمی است که در حوزه علم و فناوری ممکن است به وجود بیاید.

چهارم، رصد شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه تلگرام، فیس‌بوک، یوتیوب، توییتر و اینستاگرام است که کاربرانی در ایران و سایر کشورهای جهان دارند.

پنجم، حوزه اینترنت و بررسی سایت‌های برتری که وجود دارند. در این حوزه به بررسی موضوعاتی که در این سایت‌ها مطرح می‌شوند، می‌پردازیم. اینکه موتورهای جست‌وجو مثل یاهو و گوگل، چگونه جست‌وجو‌ها را به مخاطبان خود نشان می‌دهند و چه تأثیری در گسترش فساد و فحشا دارند. هم‌چنین، عملکرد مدیران و حاکمان فضای مجازی در سه سطح بررسی می‌شود: مجریان یا مدیران شبکه‌های اجتماعی، موتورهای جست‌وجوی بازی‌های رایانه‌ای و نهادهایی مثل ان اس ای، جی اس اچ کیو، آی اف او سی و دبلیو تری سی که مدیریت فضای مجازی را به عهده‌ دارند.

همان‌طور که می‌دانید، مالکیت اصلی فضای مجازی عمدتاً به مشرکان و یهودیان می‌رسد. طبق آیه شریفه که می‌فرماید: دشمن‌ترین افراد به شما یهودیان و مشرکان هستند، مدیریت فضای مجازی عمدتاً با یهودیان صهیونیست و مشرکان است که با هدف ترویج فساد و فحشا وارد این میدان شده‌اند.

ششم، رصد آسیب‌شناسی بازی‌های رایانه‌ای اعم از بازی‌های موبایلی و بازی‌های کامپیوتری و بازی‌های دستگاه‌های بازی مثل پلی‌استیشن، ایکس باکس و نینتندو است. البته در حوزه بازی، در حال حاضر خروجی نداشته‌ایم و بیشتر فعالیت ما در رابطه با شبکه‌های اجتماعی و… بوده است.

آمار نشان می‌دهد که از سال ۹۴، ۲۳ میلیون ایرانی روزی یک ساعت و بیست دقیقه با موبایل و دستگاه‌های مختلف بازی می‌کنند. به همین دلیل بحث رصد و آسیب‌شناسی و بررسی دینی و فلسفی فضای مجازی اهمیت دارد.

هفتم، آینده‌پژوهی. ما آینده‌پژوهی را در چند حوزه مطرح کرده‌ایم؛ حوزه ابزارها، حوزه محتوا و حوزه خدمات.

هشتم، بحث حاکمیت است. همان‌طور که می‌دانید اگر کشوری بخواهد در حوزه انرژی هسته‌ای، مستقل عمل کند، توسط شورای امنیت تحریم می‌شود؛ در فضای مجازی هم اگر بخواهید مستقل شوید، توسط شورای امنیت تحریم می‌شوید. در نتیجه، فاز اول کار ما عمدتاً پژوهشی و تحقیقی است.

فاز بعدی فعالیت‌های شما چیست؟

در فاز دوم، مجموع این پژوهش‌ها و آسیب‌شناسی‌ها را به راهکارهای عملی تبدیل می‌کنیم. بعضی راهکارها آرمانی‌اند و نمی‌توان آن‌ها را اجرا کرد. هدف ما ارائه راهکارهایی است که مقدور بوده و بتوان در کشور اجرا کرد. راهکارها در سطوح مختلف است، یعنی برای نوجوان‌ها، راهکارهای جداگانه‌ای داریم. برای خانواده، راهکارها را به‌صورت کتاب درآورده‌ایم. در سطح کشوری نیز راهکارهایمان را به گروه شورای تخصصی حوزوی که زیرمجموعه شورای عالی انقلاب فرهنگی است، ارائه کردیم که به‌صورت کتابی در حدود چهل صفحه به چاپ رسیده است.

دستور کار بعدی ما مخاطبانی مثل نخبگان، طلاب و دانشجویان یا سازمان‌هایی مثل مجلس و قوه قضاییه هستند که باید بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده، قوانینی را وضع کنند. در فاز پژوهش، یکی از اقدامات ما این است که راهکارهای کشورهای دیگر مثل آمریکا، ژاپن و کانادا را بررسی می‌کنیم و آنچه با فرهنگ ما سازگار بوده و می‌توان در کشور پیاده کرد، ارائه‌ می‌کنیم.

فاز سوم، کمک به اجرایی‌شدن این راهکارهاست. تجربه شکست‌خورده مؤسسات دیگر نشان می‌دهد که در بسیاری از موارد مسئولان کشور راهکارهای موجود را اجرا نمی‌کنند. در فاز سوم، بنا به وظیفه شرعی، راهکارها را به گوش مسئولان می‌رسانیم، اگر به نتیجه نرسیدیم به سمت مطالبه‌سازی می‌رویم. برای مطالبه‌سازی، نیاز به تولید محصولات متنوع برای مخاطبان متنوع داریم. باید پاورپوینت، کلیپ، فیلم و کتاب درست کنیم، نشریه، پوستر و اینفوگرافی بزنیم و به روش‌های مختلف، آسیب‌ها و راهکارها را به سمع و نظر مخاطبان برسانیم تا به‌تدریج مطالبه مردمی ایجاد ‌شود.

از جمله دستاوردهای این مؤسسه، حذف تماس تصویری رایتل به دستور حضرت آقا بود. این تماس تصویری به دو دلیل مسدود شد؛ پیوست امنیتی نداشت و به‌راحتی هک می‌شد و دوم این‌که پیوست فرهنگی برای آن تعریف‌ نشده بود. در حال حاضر، در حوزه بازی‌ها و شبکه‌های اجتماعی، اینترنت، سخت‌افزار، نرم‌افزار، خدمات و محتوا کار می‌کنیم و تقریباً دوازده دوره کوتاه‌مدت برگزار کرده‌ایم و دومین دوره بلندمدت را هم شروع کرده‌ایم.

دوره‌های کوتاه‌مدت، در هشت جلسه و دوره بلندمدت، در حدود سی‌وچند جلسه برگزار می‌شود. البته برنامه‌ریزی ما برای دوره بلندمدت، هشتاد جلسه است. این دوره‌ها توسط اساتید متخصص برگزار می‌شود. به‌طور مثال، در بحث قوانین و جرائم در فضای مجازی، قاضی مخصوص جرائم رایانه‌ای تدریس می‌کند و استاد مبحث شبکه اجتماعی، متخصص شبکه اجتماعی‌ساز است. البته حمایت‌های جدی از ما صورت نگرفته و ما فقط به‌اندازه توانمندی و مقدورات خود فعالیت کرده‌ایم.

آیا این فعالیت‌ها را در قالب کتاب منتشر می‌کنید؟

تاکنون کتاب “شبکه عنکبوتی” را منتشر کرده‌ایم. کتاب آسیب‌شناسی تبلیغ دین در فضای مجازی هم نوشته‌ شده و قرار بود توسط دفتر تبلیغات به چاپ برسد، ولی ترجیح دادیم در حوزه چاپ شود.

کتابی به نام “دام‌ها و دانه‌ها” برای نوجوانان و جوانان نوشته‌ایم که نگارش آن تمام‌ شده و در مرحله طراحی و ویراستاری است و به‌صورت تمام‌رنگی و در حدود صد و پنجاه صفحه به چاپ می‌رسد. کتابی به نام “خانه شیشه‌ای” برای نهضت سوادآموزی نوشته‌ شده است که در قالب داستان، آسیب‌های فضای مجازی را نشان می‌دهد.

پاورپوینت‌هایی را تهیه‌ کرده و در اختیار طلبه‌ها قرار داده‌ایم. اعضای دفتر مطالعات، عضو گروه فضای مجازی خبرگان رهبری و حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی هم هستند؛ یعنی کارهای فضای مجازی این بزرگواران را اعضای دفتر انجام می‌دهند. جلسات متعددی با شورای عالی فضای مجازی، شورای عالی بسیج، دفتر حضرت آقا و مراجع بزرگواری مثل حضرت آیت‌الله جوادی آملی، حضرت آیت‌الله علوی گرگانی، حضرت آیت‌الله نوری همدانی، حضرت آیت‌الله سبحانی داشته و فعالیت‌های خود را گزارش داده‌ایم. در حوزه آموزش نیز برای طلبه‌های سال اول، دوره ارتباط و تصویر برگزار کرده‌ایم.

درباره بازی‌های رایانه‌ای هم همین سه فاز را پیاده خواهید کرد؟

نه این بحث ارتباط و تصویر بیشتر درباره شبکه‌های اجتماعی بوده است. ما فرصت محدودی داشتیم و نمی‌توانستیم به‌طور گسترده کار کنیم، ولی در دوره آموزشی که برگزار می‌کنیم، مباحث مربوط به بازی مطرح می‌شود.

در آینده ما بحث‌های مربوط به شبکه‌های اجتماعی، بازی و سایت‌ها در فضای مجازی را مدّ نظر قرار داده و خدمات نوینی ارائه خواهیم کرد. در حوزه اینترنت اشیاء، مطالعات را شروع کرده‌ایم و روی مبحث خانه هوشمند و مصادیق مرتبط با آن کار می‌کنیم. هر موردی در ارتباط با فضای مجازی که در کشور ما رایج شود، در این مؤسسه مورد بحث و پژوهش قرار خواهد گرفت.

در دوره‌ای روی فقه فضای مجازی کار کردیم و کتابی هم در دویست و هشتاد صفحه تدوین شد که هم‌اکنون در مرحله ویراستاری است. بخش وضعیت‌شناسی اینترنت، مطبوعات و تلویزیون از منظر فقهی نیز در سی یا چهل صفحه به چاپ خواهد رسید.

چند نفر در این مؤسسه مشغول به کار هستند؟

در بخش بازی‌های مجازی، چهار نفر مشغول به کار هستند و خود من مدیر بخش هستم. یکی از این افراد، کارشناس بازی است که قسمت اصلی کار را انجام داده و محتوا را مستند می‌کند و می‌فرستد. کارشناس‌های سینمایی و ‌ نشانه‌شناسی و ادیان هم داریم که این مسائل را در بازی بررسی می‌کنند.

به‌غیر از گیمر، همه افراد طلبه‌اند. گیمر هم مهندس و زبان‌شناس است و مطالبی را که به زبان انگلیسی است، زیرنویس می‌کند.

در حوزه شبکه‌های اجتماعی و اینترنت، علاوه بر خود من که مدیر بخش پژوهش هستم، دو نفر دیگر مشغول به کار هستند. مدیر ما هم آقای سیفی هستند. البته اگر نیازهای مالی ما تأمین شود، ده کارشناس دیگر لازم داریم تا به امید خدا با توان بسیار بیشتری کار کنیم.