با بازی غیراخلاقی بر روی سی دی مقابله می‌شود، اما بر روی هارد نه!

اختصاصی شبکه اجتهاد:دکتر هادی اسکندری، مدیر فرهنگی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای است. با او از فعالیت‌های فرهنگی بنیاد و برنامه‌های مدیریت فرهنگی برای آینده پرسیدیم. او از تلاش‌های فرهنگی بنیاد گفت و اینکه با وجود خلأهای قانونی و همکاری نکردن نهادهای قضایی، عملاً مقابله با بازی‌هایی آسیب‌زا، راه به‌جایی نخواهد برد.


 

  • فعالیت‌های صورت گرفته در معاونت فرهنگی بنیاد چیست؟

اسکندری: یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی که در حوزه فرهنگی انجام می‌دهیم، بحث سامان دادن به امر مصرف بازی‌های رایانه‌ای است. یکی از مشکلات ما این‌ است که متأسفانه تصور عمومی از بازی‌های رایانه‌ای، واقعی نیست. در حال حاضر دو دیدگاه نسبت به بازی‌های مجازی وجود دارد؛ عده‌ای آن را کاملاً مثبت دانسته و بی‌قیدوشرط از آن حمایت می‌کنند و گروهی بازی‌ها را مطلقاً منفی دیده و با آن مقابله می‌کنند. حقیقت این است که نمی‌توان در مورد بازی‌های رایانه‌ای، حکم واحدی داد. سبک‌های مختلف بازی با همدیگر تفاوت دارند و حتی در یک سبک، بازی‌های متفاوتی وجود دارد. فکر می‌کنم همه متفق‌القول هستند که صنعت بازی مفید بوده و ظرفیت مثبتی دارد. مسئله مهم و مورد مناقشه این است که چه کسی از این ظرفیت استفاده می‌کند و چه پیامی را منتقل می‌کند. برای بررسی این موضوع به دانش بازی‌های رایانه‌ای نیاز داریم تا با بومی‌سازی و انطباق قوانین این صنعت با احکام اسلامی، از ظرفیت بالای این صنعت در جهت مثبت استفاده شود.

  • دغدغه‌های فرهنگی بنیاد در چه زمینه‌هایی است؟

اسکندری: در یک سال گذشته، سعی کردیم پارامترهای فرهنگی را تدوین کنیم. برای انجام این کار، اسناد مختلفی را بررسی کردیم، برداشت‌ها و تعاریف علمای حوزوی و سایر کارشناسان را در مورد فرهنگ، جمع‌آوری و بررسی کردیم. اسنادی که در جمهوری اسلامی و نهادهای بین‌المللی تصویب‌شده بود، جمع‌آوری و مطالعه شدند. هدف از این تحقیقات این بود که به فهم درستی از مقوله فرهنگ برسیم. درنهایت هفت پارامتر اصلی را مشخص کردیم و برای هرکدام پنج زیرشاخه در نظر گرفتیم. هر مؤلفه فرهنگی باید در یکی از این هفت قسمت قرار گیرد و بازی هم باید حداقل یکی از این مؤلفه‌های فرهنگی را داشته باشد وگرنه در سیستم حمایتی بنیاد قرار نمی‌گیرد.

  • اگر در یک بازی، پارامترهای بنیاد رعایت نشده باشد فقط حمایت نمی‌کنید یا اقدام به فیلتر کردن بازی می‌کنید؟

اسکندری: در این مورد دو رویکرد وجود دارد. بازی‌هایی که ازنظر فرهنگی کم اثر یا خنثی هستند، موردحمایت بنیاد قرار نمی‌گیرند. به این معنی که از تولید آن‌ها حمایت نمی‌شود ولی از ساخت آن‌ها هم جلوگیری نمی‌کنیم. در مورد بازی‌هایی که در بعد فرهنگی مضر بوده و آسیب‌رسان هستند، بنیاد وارد عمل شده و به آن‌ها مجوز انتشار نمی‌دهد.

  • اگر خنثی نبود چطور؟

اسکندری: اگر بازی خنثی نبوده و اثر سوء داشته باشد، قطعاً از انتشار آن جلوگیری می‌شود. در بنیاد دو معاونت وجود دارد که کار نظارت را انجام می‌دهند. اولین معاونت، نظارت پیش از تولید و عرضه را به عهده دارد و معاونت دوم، ستاد مبارزه با بازی‌های مجرمانه هست. ممکن است بازی‌ بدون مجوز باشد یا اثر نامطلوب فرهنگی داشته و در نظارت اولیه، متوجه آن نشده باشند. در این صورت، ستاد مبارزه با بازی مجرمانه با آن مقابله می‌کند.

  • بازی‌هایی که در خارج از کشور تولید می‌شوند چه پارامترهایی دارند؟

اسکندری: بررسی این مورد به عهده ستاد مبارزه با بازی‌های مجرمانه و قاچاق است که با دقت آن‌ها را رصد کرده و در صورت لزوم با آن‌ها مبارزه می‌کنند.

  • اگر بازی‌ای که در خارج تولیدشده است، مشکلی داشته باشد چه اقدامی صورت می‌گیرد؟

اسکندری: اگر بازی آنلاین باشد، فیلتر می‌شود. البته بنیاد مستقیماً امکان فیلتر را ندارد. درصورتی‌که با این بازی‌ها مواجه شویم، به شورای مبارزه با مصادیق مجرمانه گزارش می‌دهیم تا موضوع را بررسی کنند.

  • در مورد پوکمون گو گفته می‌شد که بنیاد بازی را فیلتر کرده است؟

اسکندری: نه. بنیاد توان اجرای چنین کاری را ندارد. ما به‌عنوان یک ‌نهاد، تنها می‌توانیم گزارش داده و یا ترازنامه‌ای را پرکنیم. در مورد بازی پوکمون گو، با نهادهای مسئول تماس گرفتیم ولی از ما خواستند تا مانند سایر شهروندان عادی، روند ثبت سایت‌های متخلف را انجام دهیم. اگر امکان فیلتر بازی‌ها را داشتیم، سایت‌هایی را که امکان دانلود بازی‌های خارجی را فراهم می‌کنند، فیلتر می‌کردیم. متأسفانه بنیاد نمی‌تواند مستقیماً وارد عمل شده و در حوزه‌های مختلف، سایتی را فیلتر یا رفع فیلتر کند.

  • یعنی باید به شورای عالی فضای مجازی گزارش بدهید؟

اسکندری: بله. به شورای عالی فضای مجازی یا شورای مبارزه با مصادیق مجرمانه اطلاع می‌دهیم. این دو شورا، اگر صلاح بدانند، بازی را فیلتر یا رفع فیلتر می‌کنند.

  • آیا تابه‌حال بازی‌ای را به خاطر مشکل فرهنگی فیلتر کرده‌اند؟

اسکندری: بله. شورا رأساً این کار را کرده است. ولی تاکنون از طرف بنیاد تقاضای فیلتر بازی نشده است. تا آنجا که من مطلع هستم، در یک سال گذشته این اتفاق نیفتاده است.

  • چه بازی به خاطر مشکل فرهنگی تابه‌حال فیلتر شده است؟ چون تنها بازی که فیلتر شده، بازی پوکمون گو است که مشکلات امنیتی داشته است. چرا بازی‌هایی مثل سیمز یا بقیه بازی‌های شبیه‌ساز که مشکلات فرهنگی فراوانی دارند، فیلتر نشده‌اند؟

اسکندری: ما تلاش می‌کنیم تا در بازار و در فضای حقیقی، جلوی توزیع و انتشار این بازی‌ها را بگیریم. برای این کار با اداره اماکن، نیروی انتظامی و قوه قضاییه هماهنگی‌های لازم را انجام داده‌ایم و تا حد زیادی از توزیع این بازی‌ها در بازار فیزیکی جلوگیری کرده‌ایم.

در حوزه مجازی، متأسفانه بنیاد قدرت اجرایی ندارد و این بازی‌ها به‌راحتی از سایت‌های مختلف، دانلود می‌شوند. ما لیست بازی‌های غیرمجاز را منتشر کرده و در اختیار مسئولین گذاشتیم و در مواردی سایت‌هایی را که مشکل داشتند، معرفی کردیم؛ اما بنیاد رأساً امکان فیلتر کردن یا اعمالی که نشان‌دهنده شأن حاکمیتی بنیاد باشد را ندارد.

  • یعنی اساس بنیاد صرفاً برای گزارش به بقیه نهادها و یا موضوع شناسی بوده است؟

اسکندری: شاید وظیفه بنیاد فراتر از گزارش صرف یا موضوع شناسی باشد ولی ابزار لازم برای انجام این وظایف را در اختیار ندارد. به همین دلیل، نمی‌توان از بنیاد بازخواست کرد.

  • چرا به هنگام گزارش تخلف در بازی، مراجع ذی‌ربط اقدامی نمی‌کنند؟ آیا مشکلی قانونی در این زمینه وجود دارد؟

اسکندری: متأسفانه چون سایتهای متخلف، می‌دانند که بنیاد امکان برخورد قانونی با آن‌ها را ندارد، حتی پاسخگوی مکاتبات ما هم نیستند. حتی در بحث فضای فیزیکی هم محدودیت‌هایی که برای بازی‌های آسیب‌رسان ایجادشده، با ارتباط‌های شخصی و تلاش‌های فردی کارکنان بنیاد بوده است. چون بنیاد با توجه به اساسنامه‌، یک سازمان غیردولتی است؛ یعنی بنیاد نمی‌تواند در بعد نظارتی فعالیت کند. ازنظر آیین‌نامه، بنیاد به‌عنوان یک سازمان خصوصی ثبت‌شده است. باوجوداینکه هیئت مؤسس و هیئت‌امنای بنیاد، عمدتاً افراد حقوقی بوده و از ارگان‌های مختلف انتخاب می‌شوند؛ اما ساختار بنیاد خصوصی بوده و قدرت اجرایی ندارد. به‌عنوان‌مثال، در وزارت ارشاد معاونت بازی‌های رایانه‌ای وجود ندارد. یکی از مهم‌ترین مشکلات بنیاد، خلأ قانونی است. در حال حاضر، قوانینی که می‌توانیم به آن‌ها استناد کنیم، عمدتاً قوانینی هستند که برای محصولات فرهنگی مثل کتاب، موسیقی و فیلم وضع‌شده‌اند. درصورتی‌که بحث بازی‌، کاملاً متفاوت بوده و نیازمند قوانین شفاف و مشخصی است که در حوزه تولید، توزیع، واردات و ابعاد اقتصادی‌ و نظارتی بازی قابل‌اجرا باشند.

به‌طور مثال؛ در یک مورد، چند ترابایت بازی‌های غیرمجاز را از فردی ضبط کرده و وی را به قوه قضاییه ارجاع دادیم ولی چون قانون مشخصی در حوزه بازی‌های مجازی نداریم، قاضی نتوانست حکمی برای مجازات او بدهد.

  • اگر فیلم پورنو بود، چه برخوردی می‌شد؟

اسکندری: در مورد فیلم‌های پورنو که به‌صورت دی‌وی‌دی هستند، ظاهراً مجازات قانونی وجود دارد.

  • ولی اگر هارد باشد، این‌طور نیست؟

اسکندری: در مورد هارد قانونی وجود ندارد. یک محتوای آسیب‌رسان می‌تواند به‌صورت بازی پی سی یا بازی موبایلی، از طریق نرم‌افزار منتقل شود ولی در قوانین موجود، نمی‌توان این موارد را از یکدیگر تفکیک کرد. اگر بازی‌ای با محتوای نامناسب روی دی‌وی‌دی باشد، قانوناً می‌توان با آن برخورد کرد ولی در مورد نرم‌افزار، خلأ قانونی داریم.

متأسفانه در حال حاضر، نظارتی بر روی بازارهای ارائه نرم‌افزار مثل کافه بازار، وجود ندارد. در مورد انتشار بازی‌های موبایلی هم خلأ قانونی داریم و نظارت دولت بر این نوع بازی‌ها ناقص است. فعلاً در موسسه اسرا، کارکنان شخصاً بازی‌های موبایلی را بررسی می‌کنند ولی به دلیل ضعف قانون، با کدخدا‌منشی مشکلات را حل می‌کنیم. بنیاد نمی‌تواند به فروشگاه بازی‌های موبایلی دستور حذف یک بازی مخرب را بدهد و تابه‌حال هر موردی انجام‌شده به‌صورت دوستانه بوده است.