طرحی نو دراندازیم! / رضا مختاری
اختصاصی شبکه اجتهاد:از آشنایی خودتان با مرحوم آیتالله محمد واعظزاده خراسانی بفرمایید. بنده در همایشها و جلسات مختلف خدمت ایشان رسیدم و از بیانات، افاضات و همچنین آثار قلمی آیتالله محمد واعظزاده خراسانی استفاده کردم. دو خاطره هم در همین زمینه دارم. یکی مربوط به حضور ایشان در کنگره خوانساریها (آقاجمال و آقاحسین خوانساری)۱ در مدرسه مهدی […]
از آشنایی خودتان با مرحوم آیتالله محمد واعظزاده خراسانی بفرمایید.
بنده در همایشها و جلسات مختلف خدمت ایشان رسیدم و از بیانات، افاضات و همچنین آثار قلمی آیتالله محمد واعظزاده خراسانی استفاده کردم. دو خاطره هم در همین زمینه دارم.
یکی مربوط به حضور ایشان در کنگره خوانساریها (آقاجمال و آقاحسین خوانساری)۱ در مدرسه مهدی خوانسار است که ایشان هم شرکت داشتند و در حاشیه جلسه، خاطراتی از مرحوم آقای بروجردی بیان میکردند و معلوم بود که خیلی معتقد به روش و منش آیتالله بروجردی (اعلیاللهمقامه) هستند و خیلی تحت تأثیر ایشان بودند، هرچند از اساتید دیگر هم با احترام یاد میکردند. من در کلام و رفتارشان بیاحترامی، کماحترامی و یا توهینی نسبت به سایر اساتید مشاهده نکردم و بلکه به همه به دیده احترام و تکریم نگاه میکردند، حتی کسانی را که همنظر با ایشان نبودند.
مورد دوم، مربوط به مقالهای با عنوان «طرحی نو در باب مرجعیت و تقلید» است که در سال ۷۳ ـ زمانی که هنوز مرحوم آیتالله اراکی در قید حیات بودند ـ نوشتم و در شماره اول مجله «پیام حوزه» در بهار ۷۳ منتشر شد. بعد از چاپ مقاله، با وجود کمبود امکانات و وسایل ارتباطجمعی، آیتالله واعظزاده، به طریقی با بنده بهصورت تلفنی ارتباط برقرار کردند و در محل قدیم «بوستان کتاب» قم با هم قرار ملاقات گذاشتیم. ایشان با یک نفر همراه که شاید رانندهشان بود، به بوستان کتاب تشریف آوردند و از مقاله بنده بسیار تقدیر و تمجید کردند و فرمودند که این مباحث علمی برای رفع نابسامانیها باید مطرح شود و گفتند که من هم مقالهای درباره «وجوهات شرعی و چگونگی مصرف خمس و چگونگی جمعآوری و ما یتعلق به» نوشتم (یا خواهم نوشت) تا بعضی از نابسامانیها برطرف شود، آن مقاله بعدها در جلد اول «جمع پریشان»۲ نیز منتشر شد.
غرض این است که ایشان دغدغه چنین مسائلی را داشتند و در آن زمان در نوشتن این مباحث، برای طلبهها مشوق خوبی بودند؛ هرچند خودشان برخی از طرحها و پیشنهاداتی را هم که داشتند ننوشتند.
حقیقت این است که این سنخ مباحث باید به شکل علمی و فنی مطرح شود و کاستیها و عیبهای آن برطرف شود. امروزه ما باید قبل از شماتت دشمن، عیوب را برطرف نماییم و آن را به شکل علمی و مستدل حل کنیم؛ همچنان که بعد از وفات آیتالله بروجردی (اعلیاللهمقامه)، عدهای مانند مرحوم آیتالله شهید مطهری و مرحوم آقای طالقانی، مجموعه «مرجعیت و روحانیت»۳ شامل مقالاتی از علامه طباطبایی، شهید بهشتی، شهید مطهری و آقای طالقانی را منتشر کردند که کار بسیار ارزشمندی بود و هنوز هم کتاب مرجع در زمینه این مباحث است، ولی متأسفانه اینگونه مسائل به شکل علمی و فنی چندان دوامی نیافت. خوب است که فضلا و اهلنظر درباره این مباحث، اظهارنظر کنند. بههرحال آنچه بنده از آیتالله محمد واعظزاده خراسانی دیدم، اعتدال علمی و احترام به شخصیتها و اساتید بود.
پینوشتها
[۱]. برگزار شده در شهریور ۱۳۷۸.
[۲]. رضا مختاری، قم، دلیل ما، ۱۳۸۲، ۶۴۸ص. این اثر حاوی ۳۵ مقاله در موضوعات متنوع و گوناگون علمی است. این کتاب در ده فصل به ضمیمه منابع تنظیم گردیده که به ترتیب درباره موضوعاتی چون حدیث و ناقلان آن، سند و مضمون حدیث، نقد ایرادهایی که بر علامه مجلسی وارد شده است، غنا و موسیقی از نگاه فقها، آموزش علم اصول و روش تدریس آن، ترتیب منطقی موضوعات و مسایل این علم، روحانیت و مرجعیت، تاریخ و تراجم، اشاره به سرگذشت بعضی از بزرگان شیعه، کتابشناسی و نسخهشناسی، فهرست نسخهها و آثار خطی، علم کلام، وقفنامهها و موقوفات سخن رفته و در پایان فهرست منابع ذکر گردیده است.
[۳]. نشریافته در ۱۳۴۱ش. هدف مشترک نویسندگان کتاب این بود که با نگاهی دوباره به مفاهیمی چون مرجعیت و اجتهاد و با بهرهگیری از ظرفیت های مذهب تشیع، الگویی نو برای اصلاح و تنظیم نهاد روحانیت شیعی و نقش آن در دنیای جدید عرضه کنند. نویسندگان مجموعه همگی دغدغهای مشترک در سر داشتهاند: «چگونه میتوان روحانیت شیعه را برای مواجهه با جامعه جدید و پاسخگویی به معضلات آن مجهز و مهیا کرد؟» از همین روی مقالات این کتاب را میتوان از نخستین تلاشهای نواندیشان دینی برای ایجاد اصلاحات اساسی در نهاد روحانیت دانست و همین امر کتاب مزبور را به اثری سخت پُراهمیت بدل کرده است.
اهم مباحث کتاب: اجتهاد و تقلید در شیعه، شرایط و وظایف مرجع، ولایت و زعامت، تقلید اعلم یا شورای فتوی و انتظارات مردم از مراجع، از جمله مقالات و نوشتههای کتاب است. وفات آیتالله محمدحسین بروجردی که حدود ۱۷ سال رئیس بلامنازع حوزه علمیه بود، شرایط را برای طرح پرسش از کارکرد روحانیت و شرایط اصلاح آن مهیا کرده بود. مرحوم بروجردی بنابر منش سنتی خویش، نسبت به اصلاحات در حوزههای علمیه نظر مساعدی نداشت و از آنجا که جانشینی درخور و مقتدر برای او وجود نداشت، نواندیشان حوزوی فرصت را برای طرح دغدغههای اصلاحطلبانه خود مناسب یافتند.
برچسب : رضا مختاری محمد واعظ زاده خراسانی