نباید به بازی‌های رایانه‌ای نگاه منفی داشت
اختصاصی شبکه اجتهاد:استفاده از بازی‌های رایانه‌ای در میان قشر مذهبی، امر مذمومی به شمار می‌آید؛ تا آنجا که اگر اصل انجام بازی را نیز بپذیرند، ترویج آن را نادرست می‌انگارند. حجت‌الاسلام دکتر احمدعلی قانع، عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) معتقد است باید نگاه منفی به بازی‌های رایانه‌ای را کنار گذاشت و درصدد ترویج و ساخت بازی‌های بومی با رویکرد دینی و ایرانی بود. به باور وی، خالی کردن این میدان، دقیقاً همان چیزی است که دشمن به دنبال آن است.
آسیب‌های فرهنگی بازی‌های رایانه‌ای را در چه اموری می‌دانید؟ آیا این آسیب‌ها به نوع خاصی از بازی‌های رایانه‌ای اختصاص دارد یا شامل همه آن‌ها می‌گردد؟
در پاسخ به سؤال اول شما باید بگویم که آسیب‌های بازی‌های رایانه‌ای می‌تواند در ابعاد مختلفی وجود داشته باشد. نمی‌توان گفت که هر بازی، تمام این آسیب‌ها یا چندتای آن را دارد. یکی از آسیب‌های احتمالی، ضرر اقتصادی برای فرد و کشور هست؛ زیرا بعضی از بازی‌ها از کشورهای دیگر خریداری می‌شود.
آسیب بعدی، سرگرم شدن به اموری است که نه فایده جسمی دارد و نه فایده روحی و در واقع نوعی اتلاف وقت و عمر فرد به‌حساب می‌آید. آسیب سوم این است که بازی‌های رایانه‌ای در خلال زمان، باعث سلطه فرهنگی بیگانه و اجانب بر انسان می‌شود. به‌عنوان مثال وقتی در یک بازی، فرد در لباس سرباز آمریکایی، همه مخالفان خودش را از بین می‌برد، کم‌کم برتری آمریکا در زمینه نظامی به وی تلقین می‌شود و این مسئله با قاعده نفی سبیل که از حدیث شریفه الاسلام یعلوا و لا یُعلی علیه، گرفته‌شده منافات دارد.
تلقین برتری قدرت آمریکا که الآن به‌عنوان دشمن اسلام و قرآن و مسلمانان به شمار می‌رود، در بازی‌های رایانه‌ای به‌وفور دیده می‌شود.
بازی‌های رایانه‌ای تنوع زیادی دارند. ممکن است بعضی از این بازی‌ها باعث آسیب فکری به افراد شوند یا ممکن است موجب تحریک شهوانی گردند. در نتیجه، به نظر من نمی‌توان برای همه بازی‌های رایانه‌ای، یک حکم کلی صادر کرد و باید شخصاً تمام این بازی‌ها را از نزدیک ببینیم و سپس درباره آن‌ها نظر بدهیم.
آیا این آسیب‌هایی که می‌فرمایید در همه بازی‌ها، اعم از اکشن و ورزشی و فکری وجود دارد؟
نه. تمام این آسیب‌ها، در همه بازی‌ها دیده نمی‌شوند و هر بازی‌ای ممکن است، آسیب مخصوص به خود را داشته باشد.
کارکردهای مثبت بازی‌های رایانه‌ای در مقولات فرهنگی را در چه اموری می‌دانید؟
بازی رایانه‌ای اگر صرفاً نوعی تفریح و سرگرمی هم باشد، اشکالی ندارد و می‌تواند کارکرد مثبت داشته باشد؛ چون انسان نیاز به تفریح و سرگرمی دارد. اگر بازی باعث تشهیز ذهن افراد شود هم مفید است؛ مثل بازی شطرنج که به اعتقاد برخی ذهن را تشهیز یعنی تیز می‌کند. در این صورت، این بازی ارزشمند هست.
باید بازی‌هایی ساخته شود که به‌جای تلقین حس برتری آمریکا، چهره‌های تاریخی و دینی مسلمان یا ارزش‌های جامعه اسلامی مثل صداقت و اخلاق‌مداری را معرفی و ترویج کرده و نوعی خودباوری را به مسلمان‌ها و ملت‌های مستضعف تزریق کند. در این صورت ساخت و انجام این بازی، ارزشمند و مثبت است.
به‌طور خلاصه، معتقدم که بازی‌های رایانه‌ای، کارکردهای مثبت هم دارند که باید مورد توجه قرار گیرد.
بعضی از بازی‌ها، اجتماعی هستند. مثلاً فرد باید دهکده‌ای را برای خودش بسازد و این دهکده را پرورش دهد. مثلاً پدر، مادر، پیرمرد یا پیرزنی در این بازی‌ها وجود دارند که رفتار با آنان، احترام به بزرگ‌تر و خانواده و دوست داشتن خانواده، حتی دوست داشتن حیوانات و… را ترویج می‌دهد. بعضی از بازی‌ها برای آموزش احکام است. بعضی از بازی‌ها هم مثل ایکس باکس، دوربینی دارد که فرد باید حرکات آن بازی را انجام بدهد. مثلاً در بازی شمشیرزنی یا مشت و لگد، باید خود فرد حرکت را انجام بدهد که جنبه ورزش و آمادگی جسمانی دارد. آیا این موارد را مثبت ارزیابی می‌کنید؟
بله. اگر آن‌طور که شما می‌فرمایید، بازی‌ای هست که فرد را به ورزش وا‌می‌دارد و دوربینش طوری نباشد که جاسوسی را ممکن کند، به دلیل تشویق بازیکن به ورزش، بازی مثبت در نظر گرفته می‌شود. گاهی بعضی از بازی‌ها باعث آشنایی افراد با مبانی علمی می‌شود و مسائل دینی یا مسائل غیردینی را به فرد آموزش می‌دهد. مثال خیلی ساده آن، آموزش پایتخت کشورها در بازی است که مدتی پیش، در میان مردم رایج شده بود.
بنابراین امکان مثبت بودن بازی‌ها هم وجود دارد، ولی باید ماهیت بازی‌ها را در نظر گرفت.
با توجه به برآیند آسیب‌ها و کارکردهای بازی‌های رایانه‌ای، آیا با سیاست ترویج این بازی‌ها موافق هستید؟
با توجه به آسیب‌هایی که در پاسخ به سؤال اول توضیح دادم، این بازی‌ها قابل ترویج نیستند اما اگر کارکردهای مثبت داشته باشند؛ یعنی بازی را خودمان بسازیم و نفع اقتصادی و فواید روحی آن به ملت و مردم خودمان برسد، می‌توان نظر مثبت داشت؛ بنابراین در جواب این سؤال می‌شود گفت که از یک جنبه با ترویج بازی‌ها موافق و از جنبه‌ای دیگر مخالف هستم. در ابتدا باید این بازی‌ها را به‌طور کامل دید و صحنه به صحنه آن را بررسی کرد. تنها در این صورت می‌توان راجع به هر بازی جداگانه حکم داد. به نظر من نمی‌توان یک حکم کلی درباره همه بازی‌ها صادر کرد.
این گزاره را که «بازی‌های رایانه‌ای، سبک زندگی انسان‌ها را تغییر داده است»، تا چه حد صحیح می‌دانید؟ آیا آثار آن در جوامع مسلمان متفاوت با جوامع غیرمسلمان بوده است؟
من با این نکته که این بازی‌ها سبک زندگی انسان را تغییر می‌دهند، موافقم؛ زیرا وقتی قسمتی از پول یا فکر یا عمر فرد صرف این بازی‌ها می‌شود، سبک زندگی وی هم عوض می‌شود اما با این برداشت که تغییر در سبک زندگی همیشه جنبه منفی دارد، مخالفم. البته گاهی بازی‌ها، تأثیر منفی و مخرب داشته و اثرات آن به‌تدریج فرد را مسخ کرده و از عالم مجاز به عالم حقیقت گسترش می‌یابد. در این صورت تغییر سبک زندگی در جهت منفی انجام شده است.
اما من با تقسیم‌بندی شما و وجود تفاوت میان جوامع مسلمان و غیرمسلمان موافق نیستم. من ترجیح می‌دهم تفاوت را بین جوامع اندیشمند و اهل کار و تلاش با جوامع بی‌کار و غیر اندیشمند در نظر بگیرم. برای توضیح مطلب مثالی می‌زنم؛ تبلیغات بازرگانی بر کودکان، آدم‌های احساساتی و افرادی که اهل مطالعه نیستند، خیلی تأثیر می‌گذارد، ولی بر انسان‌های اندیشمند و صاحب‌فکر و اهل مطالعه، هیچ تأثیری نداشته و حتی گاهی تأثیر بازدارنده دارد. راجع به بازی‌های رایانه‌ای هم همین موضوع صدق می‌کند. در جوامعی که از نظر علمی قوی هستند، بازی رایانه‌ای تأثیری نمی‌گذارد؛ زیرا در این جوامع، مردم خیلی به این بازی‌ها علاقه‌مند نیستند. اگر به آمارها توجه کنید، در بسیاری از کشورهایی که سازنده این بازی‌ها هستند، استقبال زیادی از بازی نمی‌شود، ولی مردم کشورهایی مثل ایران که دانش ساخت بازی را ندارند، مصرف‌کننده غالب بازی هستند.
مثال دیگری که می‌زنم درباره بازی فوتبال است. در اصل بازی فوتبال، در غرب اختراع شده است و غربی‌ها بیش از سایر کشورها در بازی‌های بین‌المللی و جام‌های جهانی شرکت دارند اما مردم کشور ما بیش از همه هیجان‌زده بوده و مشتاق دیدن این بازی‌ها هستند؛ بنابراین تفکیک میان جوامع مسلمان و غیرمسلمان در اینجا درست نیست.
بازی‌های رایانه‌ای چه اثری در تعمیق باورهای مذهبی می‌توانند داشته باشند؟
همان‌طور که تبلیغ باورهای مذهبی به‌صورت فیلم، سریال و داستان می‌تواند اثر خوبی بر اذهان کودکان و سایر اقشار مردم داشته باشد، بازی‌های رایانه‌ای هم می‌تواند این کار را انجام دهد. بازی رایانه‌ای همیشه پیامی را منتقل می‌کند. اگر این پیام، مفید بوده و مستند به عقل و وحی و شرع باشد، یقیناً مؤثر خواهد بود اما اگر پیام گمراه‌کننده باشد، یقیناً اثر منفی خواهد داشت. بنابراین در پاسخ به پرسش شما باید بگویم اگر هدف از ساخت این بازی‌ها، گسترش و تبلیغ باورهای اصیل و اخلاقی باشد، یقیناً اثر مثبتی خواهد داشت.
برخی بر این باور هستند که در بازی‌های رایانه‌ای، المان‌هایی وجود دارد که ناخواسته به ذهن انسان جهت می‌دهد و بر فرهنگ و تمدن کودکان و نوجوانان این مرز و بوم تأثیر منفی می‌گذارد. آیا وجود این المان‌ها و تأثیراتش را می‌پذیرید؟
برای پاسخ دقیق به سؤال شما، باید چند نمونه از این بازی‌ها را ببینم اما یک نکته را می‌توانم بگویم؛ همان‌طور که می‌دانید علوم مختلف از کشورهای غربی وارد کشور ما شده و نمی‌توان گفت همه این علوم مضر است. بسیاری از این علوم ارزشمند هستند و در روایات هم داریم که خذ الحکمه من اهل النفاق یا اطلب العلم ولو بالصین. بنابراین من به شکل کلی این انتقاد را قبول ندارم. برخی معتقدند چون غیرمسلمان‌ها این بازی‌ها را تولید کرده‌اند، هدفشان ضربه زدن و تخریب اذهان مسلمانان بوده است. من این تعبیر کلی را نمی‌پذیرم و همان‌طور که قبلاً گفتم نمی‌توان راجع به همه این بازی‌ها یک حکم کلی داد و باید مورد به مورد بررسی کرده و نظر داد.
همان‌طور که بارها اشاره کردم، باید بازی‌ها با دید منصفانه بررسی شوند؛ اگر اکثر آن‌ها مخرب بودند، آنگاه می‌توان از این استقراء ناقص به یک قضیه کلیه رسید، ولی تا زمانی که بازی‌ها را ندیده‌ام، نمی‌توانم چنین نظری بدهم. البته بعید هم می‌دانم که هدف از ساخت این بازی‌ها، تخریب ذهن و روح کودکان و نوجوانان کشورهای اسلامی باشد. به نظر من، این برداشت کمی منفی و اغراق‌آمیز است. اگر این حرف درست باشد، آن‌وقت درباره صنعت و تکنیک و علم و دانش و بقیه موضوعاتی که از غرب وارد شده است هم باید همین برداشت را داشته باشیم که کمی بعید است.
برچسب : آسیب های فرهنگی بازی های رایانه ای احمدعلی قانع بازی های رایانه ای و سبک زندگی شریعت و بازی